Tăng huyết áp - “sát thủ” không còn giấu mặt

Không còn là bệnh của người cao tuổi

Liên tục trong vài ngày bị tức ngực, khó thở, nhức đầu, hoa mắt, buồn nôn, anh Minh Quang (25 tuổi, ở Cầu Giấy, Hà Nội) phải nhập viện. Ban đầu, anh nghĩ đây là hậu quả của mấy ngày thức khuya cộng với một trận say rượu. Nhưng đến bệnh viện, anh và người nhà mới ngã ngửa khi bác sĩ chẩn đoán là bị tăng huyết áp (THA - huyết áp tăng trong tuần hoàn hệ thống, các mạch máu liên tục tăng áp lực) độ 2.

Các thông số bệnh của anh Minh Quang cho thấy, anh đã mắc căn bệnh này trong một thời gian khá dài mà không biết. Khi được bác sĩ thông báo, người thân và bản thân người bệnh ngơ ngác vì nghĩ rằng bệnh này chỉ gặp ở người cao tuổi, người còn trẻ sao có thể mắc bệnh? Anh Minh Quang còn thật thà: Tăng huyết áp là gì, có nguy hiểm không? Sự "bất ngờ" này không chỉ đối với chàng trai trẻ như Minh Quang, hiện nay bệnh THA cũng như một số bệnh tưởng như là “độc quyền” ở người cao tuổi đang tấn công giới trẻ, thậm chí cả trẻ em. Khám tại Viện Dinh dưỡng Trung ương, bé Đức Anh (5 tuổi) có huyết áp 125/90. Bố mẹ của Đức Anh thấy con có dấu hiệu tăng cân nhanh, khó thở, vận động khó khăn đã đưa con đến khám. Theo bác sĩ, bé có dấu hiệu rối loạn chuyển hóa đường và sẽ phải đối mặt với căn bệnh THA.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), căn bệnh cao huyết áp đang được coi là 1 trong 10 bệnh nguy hiểm. Huyết áp tăng cao đột ngột có thể làm đứt mạch máu não gây xuất huyết não, đột quỵ, suy tim cấp, phù phổi cấp… ảnh hưởng lớn đến sức khỏe con người, thậm chí có thể làm giảm từ 10 - 20 tuổi thọ. Tại Việt Nam, THA đang ngày càng trở thành một vấn đề lớn đối với y tế cộng đồng. Theo số liệu mới nhất từ Chương trình phòng, chống THA quốc gia thì tỷ lệ các ca mắc bệnh trên 25 tuổi chiếm 47,3%, con số này tương đương xấp xỉ 20,8 triệu bệnh nhân. Khả năng mắc bệnh ở nam giới cao hơn nữ giới với tỷ lệ tương ứng là 56,4% và 42,6%.

Các chuyên gia trong lĩnh vực này cảnh báo: Các yếu tố, nguy cơ dẫn đến sự gia tăng của căn bệnh này, đặc biệt là ở giới trẻ thường là do những thói quen ăn uống, sinh hoạt không tốt như: Ăn mặn, ăn nhiều thịt, uống nhiều rượu bia, hút thuốc lá, căng thẳng, lười vận động, thức khuya … Khi bệnh THA kết hợp với các bệnh lý như béo phì, mỡ máu,… thì bệnh càng trở nên trầm trọng hơn.

Kiểm soát ngay từ những ngày đầu

THA được coi là “kẻ giết người thầm lặng”, vì phần lớn các bệnh nhân không biết mình bị mắc bệnh. Triệu chứng của bệnh không có biểu hiện gì khác thường, thậm chí, có không ít trường hợp khi bị tai biến rồi mới biết bị THA.

Việc phát hiện muộn bệnh THA thường làm tăng các biến chứng như: Suy tim, động mạch vành, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, suy thận và các biến chứng về mạch ngoại vi, trong đó đặc biệt nguy hiểm là biến chứng tách thành động mạch chủ có thể dẫn đến tử vong. Việc điều trị các biến chứng của THA yêu cầu nhiều thủ thuật can thiệp phức tạp như phẫu thuật tim bắc cầu, phẫu thuật động mạch cảnh và lọc máu… Các biện pháp này sẽ rất tốn kém đối với tình hình tài chính của các gia đình bệnh nhân, đồng thời chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách bảo hiểm xã hội của Chính phủ.

THA sẽ không quá phức tạp nếu người bệnh biết kiểm soát nó ngay từ những ngày đầu. Một khi việc chẩn đoán THA đã được khẳng định, người bệnh cần ý thức được việc thay đổi các thói quen lối sống không tốt và kiểm soát tốt huyết áp ngay từ giao đoạn đầu với sự hỗ trợ của bác sĩ. Mục tiêu của điều trị THA là để kéo dài tuổi thọ và tránh biến chứng đối với các cơ quan quan trọng như tim, não, thận và mắt.

Việc kiểm soát huyết áp không khó và hoàn toàn có thể chủ động. Mỗi gia đình nên có một máy đo huyết áp điện tử, rất dễ sử dụng, huyết áp cao khi chỉ số huyết áp tối đa >/140 mm Hg và hoặc huyết áp tổi thiếu >/90 mm Hg. Nếu phát hiện sớm, có thể loại trừ bệnh chỉ bằng cách điều chỉnh thói quen sinh hoạt...

Trong những ngày nắng nóng của mùa hè này, việc phòng ngừa THA cũng rất quan trọng. Mùa hè có thời tiết nóng nực, sự bài tiết mồ hôi gia tăng, quá trình trao đổi chất của cơ thể cũng được đẩy mạnh. Cơ thể bị mất một lượng nước khá lớn sẽ khiến nồng độ máu giảm, độ kết dính trong máu tăng cao, điều này rất dễ dẫn đến những bệnh lý có liên quan đến máu, làm tăng tỷ lệ nguy cơ cho tim và não. Những ngày thời tiết thay đổi, huyết áp của bệnh nhân có thể lên, nhưng thường ở mức từ 130 - 140 mm Hg lên 150 - 160 mm Hg. Nếu người bệnh không dùng thuốc thì huyết áp có thể lên tới 180 - 200 mm Hg, rất nguy hiểm.

Để phòng ngừa cũng như hạn chế tác hại từ căn bệnh THA, GS.TS Nguyễn Lân Việt, Chủ tịch Hội Tim mạch học Việt Nam khuyến cáo, nên đo huyết áp định kỳ trong ngày, có chế độ dinh dưỡng riêng, không ăn mặn, giảm các loại thực phẩm có axit béo, mỡ động vật, hạn chế rượu bia, tập thể dục mỗi ngày. Đặc biệt, cần khám sức khỏe định kỳ 6 tháng một lần để phát hiện và điều trị sớm bệnh nếu có.

Hà Anh/Báo Gia đình & Xã hội